TIẾNG HÀ NỘI - HAY NÊN HIẾM

"Có nhà văn nữ viết trong một truyện ngắn của mình thế này: "Người Hà Nội phát âm âm xát nhẹ như tiếng gió thổi qua chiếc lá mỏng tang".
Tuy nhiên, dường như tiếng Hà Nội lịch lãm đang rơi vào quy luật muôn đời: Hay nên... hiếm.

Nhẹ như gió thổi

Nói “nhẹ như gió thổi” là niềm tự hào của người Hà Nội. Tất cả những âm “nặng” dường như đều bị người Hà Nội bỏ qua. Âm xát s thành x, âm uốn lưỡi tr thành ch, r thành d và không có âm rung r - khác biệt lớn nhất trong ngữ âm Hà Nội.

Tiếng Hà Nội đã trở nên quen thuộc với trên 80 triệu dân. Sau khi đất nước thống nhất, giọng nói Hà Nội càng có điều kiện lan tỏa ảnh hưởng ra mọi miền Tổ quốc. Qua các buổi phát thanh và phát hình, cả nước đâu đâu cũng âm vang giọng nói của người Hà Nội. Có lẽ vì thế vấn đề hệ thống âm chuẩn (chính âm) của tiếng Việt đã được đưa ra bàn thảo nhiều lần, nhưng chưa ngã ngũ.

Nói “nhẹ như gió thổi” là niềm tự hào của người Hà Nội".
............
Đan Anh



Mạn đàm.

Trở lại tiếng Hà nội, tôi muốn lạm bàn đến cái hay và cái hiếm mà tác giả Đan Anh đã nói ở trên.

Lẽ thường xưa nay, phàm cái gì hay thì cũng hiếm và vì hiếm nên càng thêm hay Tất nhiên, cũng có những cái hay mà không chắc đã hiếm, nhưng đó lại là chuyện khác.

Từng là giáo viên dậy tiếng Việt cho người nước ngoài, cái mà tôi hay gặp phải nhất đó là sự không thống nhất trong cách đọc và cách viết của các giáo trình tiếng Việt. Các băng học tiếng thường do người miền Nam đọc và sự bất cập ở đây chính là cách phát âm.

Có người phát âm rất đúng ngữ pháp, ngược lại, có người phát âm rất bừa bãi, không theo quy tắc nào. Có khi mỗi học sinh lại thu thập một băng tiếng khác nhau, tự học theo rồi tranh cái rất hăng với giáo viên theo đúng những cái mà họ tiếp nhận được. Tôi phải làm lại toàn bộ giáo trình tiếng bằng giọng của chính mình: "Tôi sinh ra và lớn lên ở Hà nội, giọng tôi là giọng chuẩn, tôi tự hào về điều đó".

Thành phố nơi tôi sống có rất đông người Việt, đi đâu cũng chạm trán. Nhưng có điều lạ là, người Hà nội rất hiếm! Mấy chục năm trời, nghe quá nhiều tiếng thập phương tứ xứ, bỗng một hôm nghe tiếng Hà nội ai cất lên, nhẹ như tiếng gió thoảng bên mình, thấy thân thương đến ngỡ ngàng. Giật mình, thì ra, xưa nay, mình thiếu đi một cái gì mà chính mình cũng.... không biết...!!!

Mỗi lần về phép, về lại thành phố tuổi thơ, nơi chôn rau cắt rốn của mình, tìm lại một giọng Hà nội, "một nét kín đáo mà kiêu kỳ"- như lời người bạn nhận xét- không phải là của hiếm, nhưng khó làm sao! Nhất là khi ra đường, nghe đủ thứ âm sắc, nhìn đủ gương mặt, cảm giác Hà nội của mình bây giờ xa thêm một chút nữa. Mỗi lần về nhà, lại thấy mình lạc lòng bơ vơ thêm một chút, có phải vì thành phố ngày càng phình to hơn, chật chội ô nhiễm hơn, hay vì tiếng Hà nội của người Hà nội đang dần hòa tan....?

Vẫn biết, không thể mãi hoài cổ, mãi níu kéo, nhưng làm sao không yêu, không tự hào cho được, cái khẩu ngữ điệu đàng trang trọng mà khi ta cất lên, người nghe chẳng cần hỏi cũng biết về cái phông văn hóa mà ta ngầm kiêu hãnh.

Vâng, tiếng Hà nội, người Hà nội, một dấu mộc cho một giá trị nhân văn cho những ai biết trân trọng, gìn giữ và cảm nhận.

21/02/2011

PTN-Thymianka-VHH
(Bài viết đã được đăng trên diễn đàn ClbU30.com với bút danh VHH)

Link gốc:
http://www.clbu30.com/forum/viewtopic.php?f=166&t=3563&start=10

 Bài tham luận của Alkakeo

Thành phố Hà Nội vừa kỷ niệm 1000 năm Thăng Long-Hà Nội. Thành phố rất tự hào về bề dầy lịch sử của mình. Hà Nội bây giờ đang phát triển mạnh mẽ, đang trẻ hoá rất nhanh. Bên cạnh rất nhiều cái được, cũng có nhiều cái đang dần mất di theo quy luật phát triển. Một trong những thứ đó chính là "Tiếng Hà Nội" mà bạn PTN vừa đề cập trong bài viết trên. Ở đây, Alkageo cũng chỉ góp thêm tiếng nói nhận định về nguyên nhân Tiếng Hà Nội đang dần dần trở nên hiếm. Song song với sự phát triển của Hà Nội về bề rộng, có sự giao thoa Văn hoá và ngôn ngữ. Hà Nội không của riêng người Hà Nội xưa. Hà Nội là trung tâm Văn hoá, chính trị cả nước. Hà Nội thu hút hàng triệu người từ khắp nơi dần đổ về ngày một đông đúc và đa dạng. Ở đây, chắc PTN bàn về tiếng Hà Nội trong 36 phố phường, tiếng của thị dân Hà Nội chính cống chứ không phải Tiếng Hà Nội đã được mở rộng như hiện
nay.

Nói về tiếng Hà Nội mới bây giờ nếu có điều kiện nghiên cứu chắc phải là một công trình đồ sộ hàng ngàn trang sách. Tỉnh Hà Tây cũ có rất nhiều thứ phát âm tuỳ tiện, có khi 2 làng cạnh nhau mà cũng phát âm khác nhau. Xin nói thêm một chút: Hà Nội thời trước năm 1954 chỉ có 4 quận là Hoàn Kiếm, Ba Đình, Đống Đa và Hai Bà Trưng (ngày trước, các quận này gọi là "Khu", sau năm1975 mới theo kiểu mới của thành phố Sài Gòn đổi thành Quận như ngày nay). Còn 4 huyện ngoại thành sau 1954 mới sát nhập thêm là Từ Liêm và Thanh Trì của tỉnh Hà Đông cũ; Đông Anh của Vĩnh Phúc và Gia Lâm của tỉnh Bắc Ninh. Thực ra mà
nói, tiếng Hà Nội là tiếng của 4 quận cũ của Hà Nội, còn các huyện mới sát nhập năm 1954 vẫn mang nhiều âm sắc địa phương. Tại những nơi này, đâu đó ta vẫn nghe thấy tiếng ngọng của phát âm phụ âm L thành N và ngược lại; ở mấy xã bên Đông Anh hiện nay vẫn còn phát âm rất nặng sai nguyên âm như "đi đoong thoóc"(đi đong thóc-mua thóc), "đi cắt toóc"(đi cắt tóc")

Tiếng nói chuẩn Hà Nội. Tại Việt Nam cũng đã có nhiều tranh luận về
tiếng Việt thế nào là CHUẨN MỰC. Có nhiều người đề nghị lấy tiếng Hà Nội làm gốc. Cũng có nhiều ý kiến phản bác vì cho là người Hà Nội phát âm các từ không đúng ngữ pháp, chẳng hạn như chữ Tr thành Ch, S thành X như bạn PTN đã nói ở trên...Còn có ý kiến cho rằng người dân Kiến An-Hải Phòng phát âm chuẩn ngữ pháp Tiếng Việt và đề nghị nên lấy đó làm chuẩn Tiếng Việt. Thôi thì đủ thứ, tuỳ theo quan điểm từng người!

Gần đây, mọi người ít bàn đến chuyện này nhưng dần dần đều phải công nhận rằng các PTV trên đài Truyền hình Việt Nam nói rất hay, rất chuẩn và dễ nghe vì họ phát âm Tiếng Hà Nội. Khi đi công tác tại các tỉnh phía Nam như Nam Bộ và Tây Nguyên, Alkageo được mọi người yêu mến trước hết vì là Người Hà Nội, phong cách Hà Nội và sau nữa là đến nói tiếng nói Hà Nội nghe nhẹ nhàng và dễ thương! Vậy đấy! Làm Người Hà Nội phải có đủ 3 yếu tố đó mới gọi là được, khó thật! Bàn về Phong cách Hà Nội thì còn nhiều dịp để nói vì có liên quan đến phông Văn hoá, cách giao tiếp, ăn mặc...Ở đây, Alkageo cũng chỉ xin bàn về tiếng nói Hà Nội....